Cây mã đề, còn được gọi là mã đề thảo, xa tiền hay nhả én, là cây thuốc nam có tên khoa học là Plantago asiatica L. (Plantago major L. var. asiatica Decaisne) và thuộc họ Mã đề (Plantaginaceae). Tên gọi này có nguồn gốc từ thuyết cho rằng loài cây này thường mọc ở vết chân ngựa kéo xe.
Xem thêm: Cây Bàng: Vị Thuốc Quý Giá Trong Điều Trị Các Bệnh Tiêu Hóa
Đặc điểm cây mã đề
Mã đề là loại cỏ sống lâu năm với thân ngắn và lá mọc thành cụm ở gốc. Lá có cuống dài, phiến hình thìa hoặc trứng, với gân dọc đồng quy ở ngọn và gốc. Hoa mọc thành bông trên cán dài, xuất phát từ kẽ lá. Quả là dạng hộp chứa nhiều hạt màu nâu đen bóng.
Phân bố và thu hái
Mã đề mọc hoang và được trồng khắp Việt Nam. Để đảm bảo nguồn cung, nên trồng bằng hạt từ những cây khỏe mạnh, tốt nhất vào mùa thu. Cây ưa đất tốt và ẩm vừa phải.Thu hoạch:
- Toàn cây: Vào tháng 7-8 khi quả chín
- Hạt: Đập và giũ lấy hạt từ cây đã thu hoạch
- Lá: Có thể hái quanh năm
Thành phần hóa học
- Lá: Chất nhầy, chất đắng, carotin, vitamin C, vitamin K, yếu tố T, axit xitric
- Hạt: Chất nhầy, axit plantenolic, adenin, cholin
Tác dụng dược lý
- Lợi tiểu: Tăng lượng nước tiểu, urê, axit uric và muối
- Chữa ho:
- Trừ đờm hiệu quả, kéo dài 6-7 giờ
- Tác dụng mạnh nhất sau 3-6 giờ uống
- Không ảnh hưởng đến tiêu hóa và không phá huyết
- Chất plantagin kích thích bài tiết niêm dịch phế quản và ống tiêu hóa
- Kháng sinh:
- Ức chế một số vi trùng bệnh ngoài da
- Giảm viêm và mủ khi đắp lên mụn nhọt
- Tác dụng khác:
- Hỗ trợ điều trị cao huyết áp
- Chữa lỵ cấp tính và mãn tính
Công dụng và liều dùng
- Thông tiểu
- Chữa ho lâu ngày, viêm khí quản
- Điều trị tả lỵ
- Giảm đau mắt đỏ
Liều dùng: 6-12g/ngày dưới dạng thuốc sắcLưu ý: Không dùng cho người đi tiểu quá nhiều, đại tiện táo, không thấp nhiệt, thận hư hoặc nội thương dương khí hạ giáng.
Đơn thuốc có mã đề
- Thuốc lợi tiểu:
- Hạt mã đề 10g
- Cam thảo 2g
- Nước 600ml
Sắc trong 30 phút, chia 3 lần uống trong ngày
- Chữa ho tiêu đờm:
- Cây mã đề 10g
- Cam thảo 2g
- Cát cánh 2g
- Nước 400ml
Đun sôi 30 phút, chia 3 lần uống trong ngày
Mã đề là một loại thảo dược đa năng với nhiều công dụng trong y học cổ truyền. Tuy nhiên, cần lưu ý khi sử dụng cho trẻ em vì có thể gây đái dầm. Góc Thực Dưỡng cảm ơn bạn đã đọc hết bài viết. Xin chúc cho bạn và gia đình thật nhiều sức khỏe và an vui trong cuộc sống!
