Cây rau sam, còn được gọi là mã xỉ hiện hoặc pourpier, là cây thuốc nam có tên khoa học là Portulaca oleracea L.. Nó thuộc họ Portulacaceae.
Xem thêm: Cây Tỏi – Siêu Thực Phẩm Giúp Tăng Cường Sức Khỏe và Ngăn Ngừa Bệnh Tật

Sơ lược về cây rau sam

Rau sam là một loại cây cỏ sống hàng năm, có nhiều cành mẫm và nhẵn. Thân cây có màu đỏ nhạt, chiều dài từ 10 đến 30 cm. Lá của rau sam có hình bầu dục dài, phía đáy lá hơi thót lại, không có cuống. Phiến lá dày, mặt bóng, dài khoảng 2 cm và rộng từ 8 đến 14 mm. Những lá phía trên thường tụ lại thành một tổng bao quanh các hoa. Hoa rau sam mọc ở đầu cành, có màu vàng và không có cuống. Quả của cây có dạng nang hình cầu, mở bằng một nắp và chứa nhiều hạt màu đen bóng.

cây rau sam có nhiều cành mẫm và nhẵn

Phân bố và thu hái

Rau sam mọc hoang ở khắp những nơi ẩm ướt tại Việt Nam cũng như ở nhiều nước khác như Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ và châu Âu. Tại châu Âu, đặc biệt là Pháp, rau sam được trồng làm rau ăn với vị chua dễ chịu. Ở Việt Nam, rau sam chưa được trồng phổ biến mà chủ yếu thu hái từ cây mọc hoang trong khoảng thời gian từ tháng 5 đến tháng 7 (mùa hè và thu). Cây được hái cả cây, đôi khi cắt bỏ rễ rồi rửa sạch để dùng tươi hoặc phơi khô. Tại Trung Quốc, rau sam tươi được nhúng nhanh vào nước sôi để loại bỏ nhớt trước khi phơi hoặc sấy khô.

Rau sam mọc hoang ở khắp những nơi ẩm ướt tại Việt Nam

Tác Dụng Dược Lý

1. Tác dụng trên mạch máu

Theo nghiên cứu của Hồ Thành Nho trong “Chiến thời y chính”, rau sam có tác dụng làm co nhỏ mạch máu thông qua tác động lên hệ thần kinh trung ương và ngoại vi.

2. Tác dụng kháng khuẩn

  • Theo báo cáo của Sở y học dự phòng Trung Quốc năm 1943, nước sắc rau sam 25% có khả năng ức chế sự phát triển của vi khuẩn lỵ Shiga-Kruse và vi khuẩn lỵ hình Y. Đối với vi khuẩn lỵ hình Y, tác dụng rất nhạy từ nồng độ 10% trở lên.
  • Nước sắc rau sam cũng cho thấy tác dụng ức chế đối với vi khuẩn thương hàn nhưng cần thời gian dài hơn so với vi khuẩn lỵ.
  • Nghiên cứu năm 1953 cho thấy dịch chiết rau sam bằng cồn etylic có tác dụng rõ rệt trên trực khuẩn coli và các loại trực trùng khác.
  • Năm 1960, một nghiên cứu khác ghi nhận rằng khi cấy vi khuẩn lỵ trong môi trường có rau sam qua nhiều thế hệ thì xuất hiện tác dụng chống thuốc.
  • Đối với vi khuẩn gây bệnh ngoài da, nước rau sam tỉ lệ 1:6 cho thấy khả năng ức chế khác nhau tùy thuộc vào loại vi khuẩn.

Nước sắc rau sam có tác dụng ức chế đối với vi khuẩn thương hàn

3. Trên lâm sàng

Rau sam đã được thử nghiệm thành công trong điều trị lỵ trực trùng cấp tính với tỷ lệ khỏi bệnh cao (53/54 trường hợp tại Viện nghiên cứu đông y năm 1960). Ngoài ra, rau sam còn được sử dụng để chữa ho lâu ngày, họ lao; dùng ngoài và uống để chữa mụn nhọt, sưng đau và trĩ.

Công Dụng và Liều Dùng

Rau sam được sử dụng rộng rãi như một loại rau ăn tại nhiều vùng trên thế giới. Trong y học cổ truyền Việt Nam và Trung Quốc, nó được dùng để:

  • Chữa lỵ trực trùng
  • Làm thuốc lợi tiểu
  • Trị giun kim
  • Giảm sưng đau

Rau sam được sử dụng rộng rãi như một loại rau ăn

Tính chất theo y học cổ truyền

Rau sam có vị chua, tính hàn (lạnh), không độc hại. Nó vào ba kinh: tâm, can và tỳ. Rau sam trị huyết lỵ (lỵ ra máu), tiểu tiện đục khó khăn (lâm bệnh), trừ giun sán và dùng ngoài trị ác thương đơn độc. Tuy nhiên, người có tỳ vị hư hàn nên tránh sử dụng.

Liều dùng

  • Dùng trong: Sử dụng từ 6-12g rau khô dưới dạng thuốc sắc.
  • Dùng ngoài: Không giới hạn liều lượng.

Công thức thuốc phổ biến

  1. Chữa lỵ cho trẻ em: Sắc rau sam tươi hoặc khô với nước để uống trong ngày.
  2. Trị giun kim: Giã nát rau sam tươi với muối và đường để uống liên tiếp trong vài ngày.
  3. Trị mụn nhọt: Đắp trực tiếp rau sam giã nát lên vùng bị mụn nhọt để giúp ngòi mụn dễ ra.
  4. Đái ra máu: Nấu canh rau sam ăn hàng ngày liên tục trong vòng 3-7 ngày.

Rau sam là một dược liệu quý với nhiều công dụng chữa bệnh hiệu quả mà không gây độc hại. Tuy nhiên, những người có tỳ vị hư hàn nên thận trọng khi dùng. Góc Thực Dưỡng cảm ơn bạn đã đọc hết bài viết. Xin chúc cho bạn và gia đình thật nhiều sức khỏe và an vui trong cuộc sống!

Trả lời

DMCA.com Protection Status